W małej miejscowości w Polsce mieszkała dziewczynka o imieniu Zosia. Zosia bardzo lubiła spędzać czas z babcią, która opowiadała jej o dawnych zwyczajach. Pewnego dnia babcia zabrała ją na Jarmark Świętojański w Krakowie. Było tam pełno stoisk z rękodziełem, piękne haftowane chusty, drewniane zabawki i kolorowe pierniki.
Na rynku grała kapela góralska, a ludzie tańczyli w tradycyjnych strojach – dziewczynki w kwiaciastych spódnicach, chłopcy w kapeluszach z piórkiem.
Zosia była zachwycona i zapytała babcię:
– „Babciu, dlaczego ci ludzie tak się ubierają i grają te piosenki? Przecież w telewizji nigdy tego nie widziałam.”
Babcia odpowiedziała:
– „To jest nasza kultura. Dzięki takim zwyczajom pamiętamy, kim jesteśmy i skąd pochodzimy.”

Zosia wróciła do domu i zaczęła szukać w internecie piosenek i legend z różnych miejsc w Polsce. Zrozumiała, że w każdym regionie są inne tradycje – a wszystkie są wyjątkowe.

Wyjaśnienie pojęcia

Kultura narodowa to wszystko, co łączy ludzi w jednym kraju. To np. nasz język, święta, legendy, muzyka, stroje, potrawy czy zabytki.
Kultura regionalna to tradycje i zwyczaje, które są charakterystyczne dla jednego miejsca – np. Śląska, Mazur czy Podhala.
Możemy powiedzieć, że kultura to taki „skarbnik wspomnień” – przechowuje to, co ważne dla danej grupy ludzi. Dzięki niej wiemy, kim jesteśmy.

Przykład z życia

Na Podhalu, w okolicach Zakopanego, mieszkają górale. Mają oni swój charakterystyczny strój:

• dziewczęta noszą kolorowe spódnice i białe haftowane bluzki,
• mężczyźni mają skórzane spodnie z parzenicami i kapelusze z muszelkami.

Podczas ważnych uroczystości, takich jak Święto Bacowskie (związane z wypasem owiec), grają na dudach i skrzypcach, a w powietrzu czuć zapach oscypków – serów robionych według starych receptur.
To wszystko jest częścią regionalnej kultury Podhala.
Kiedy górale pokazują swoje tradycje turystom, nie tylko zarabiają, ale też uczą innych o historii swojego regionu.
Podobnie jest np. na Kaszubach, gdzie ludzie tworzą piękne hafty z kwiatowymi wzorami i mówią w swoim własnym języku – kaszubskim.

Dlaczego kultura jest ważna

Kultura to coś, co łączy nas wszystkich.

• Dzięki niej wiemy, skąd pochodzimy – to tak jak zdjęcia w rodzinnym albumie, tylko dotyczą całego kraju.
• Pomaga rozumieć innych – kiedy znamy tradycje swojego regionu, łatwiej jest nam szanować zwyczaje innych.
• Dzięki kulturze nie gubimy historii – wiemy, jak żyli nasi dziadkowie i pradziadkowie.
• Możemy wspólnie świętować – np. podczas Bożego Narodzenia w całej Polsce ubiera się choinkę, ale w różnych regionach potrawy mogą być inne.

Dla dzieci to ważne, bo:

• w szkole często opowiadamy o swoich rodzinnych zwyczajach,
• na konkursach czy w teatrzykach możemy występować w tradycyjnych strojach,
• rozumiemy, dlaczego pewne piosenki czy symbole są ważne dla naszego kraju.

Jak dbać o kulturę narodową i regionalną:

1. Słuchaj starszych osób – babci, dziadka, rodziców – oni znają historie, których nie ma w książkach.
2. Ucz się piosenek i legend – np. o Smoku Wawelskim czy o Warsie i Sawie.
3. Zwracaj uwagę na zabytki – gdy jesteś na wycieczce, dowiedz się, co przedstawiają pomniki czy budynki.
4. Szanuj symbole narodowe – flagę, hymn, godło.
5. Pytaj w szkole – nauczyciele chętnie opowiedzą o lokalnych zwyczajach.
6. Odwiedzaj muzea i festyny – tam można dotknąć kultury na żywo.
7. Opowiadaj innym, co wiesz – dzielenie się wiedzą pomaga, by tradycje nigdy nie zginęły.

Każdy z nas jest częścią większej historii. Twoje ulubione piosenki, rodzinne potrawy czy tradycje świąteczne to fragmenty ogromnej mozaiki, którą tworzy kultura.
Pamiętaj: jeśli będziesz znać i szanować swoją kulturę, pomożesz ją zachować dla przyszłych pokoleń – tak jak ktoś kiedyś zachował ją dla Ciebie.

Ćwiczenie

„Mapa kultury”

• Na kartce narysuj mapę Polski.
• W miejscu, gdzie mieszkasz, narysuj coś, co kojarzy Ci się z Twoim regionem (np. oscypek, kopalnię, żuraw gdański).
• W innych częściach mapy dorysuj symbole związane z innymi regionami – możesz poszukać ich w książkach lub internecie z pomocą dorosłych.