Wyobraź sobie, że na twoim osiedlu jest stary skatepark. Rampy są zardzewiałe, nawierzchnia popękana, a młodsze dzieci boją się tam bawić.
Podczas przerwy w szkole twoja paczka rozmawia o tym, jak fajnie byłoby mieć nowe miejsce do jazdy na deskorolce i hulajnodze.

– „Szkoda, że miasto nic z tym nie robi” – mówi Kuba.
– „A może to my coś zrobimy?” – odpowiada Ola. – „Widziałam w internecie, że w naszym mieście jest coś takiego jak budżet obywatelski. Ludzie zgłaszają pomysły, inni głosują i miasto je realizuje.”

Na początku wszyscy się śmieją – „Przecież jesteśmy tylko dzieciakami!”.
Ale kilka miesięcy później, dzięki pomocy rodziców i nauczyciela, wasz projekt nowego skateparku wygrywa głosowanie.
Rok później w waszej dzielnicy powstaje nowoczesne miejsce, z którego korzystają setki osób.

To nie jest bajka – takie rzeczy dzieją się naprawdę.
W wielu polskich miastach młodzi ludzie już udowodnili, że ich głos ma znaczenie.

Kluczowe pojęcia

• Budżet obywatelski – to część pieniędzy z budżetu miasta, którą mieszkańcy mogą przeznaczyć na wybrane przez siebie projekty. Zgłaszają pomysły, głosują, a miasto realizuje te, które zdobyły najwięcej głosów.
• Samorząd – grupa osób, która sama podejmuje decyzje dotyczące wspólnoty, np. mieszkańców miasta czy uczniów w szkole.
• Konstytucja – najważniejszy dokument w państwie, który określa prawa i obowiązki obywateli oraz zasady działania państwa.
• Wolontariat – dobrowolna, bezpłatna praca na rzecz innych ludzi, np. pomoc w domu dziecka, schronisku dla zwierząt czy w bibliotece.

Przykłady z życia

Przykład z Polski – Białystok

W Białymstoku grupa mieszkańców zauważyła, że w ich dzielnicy brakuje miejsca, gdzie młodzież mogłaby się spotykać i uczyć się nowych rzeczy.
Zgłosili projekt stworzenia Centrum Aktywności Młodzieży w ramach budżetu obywatelskiego.
Podczas głosowania projekt zdobył rekordową liczbę głosów. Dziś w centrum odbywają się warsztaty fotograficzne, lekcje językowe, a także spotkania samorządów szkolnych z całego miasta.
To miejsce powstało dzięki mieszkańcom, którzy zdecydowali, że chcą inwestować w rozwój młodych ludzi, a nie tylko w chodniki czy parkingi.

Przykład ze świata – Porto Alegre, Brazylia

Miasto Porto Alegre w Brazylii jest znane na całym świecie jako pierwsze miejsce, gdzie wprowadzono budżet obywatelski w 1989 roku.
Tam mieszkańcy decydują nawet o dużych inwestycjach, takich jak budowa dróg, parków czy szkół.
Co roku organizowane są spotkania w różnych dzielnicach, podczas których ludzie rozmawiają, co jest najważniejsze dla ich okolicy.
Dzięki temu mieszkańcy czują, że naprawdę współtworzą swoje miasto, a władze są bliżej ludzi.

Czemu to dla Ciebie ważne?

Może myślisz: „To sprawa dorosłych, ja jeszcze nie mogę głosować w wyborach”.
Ale to nie znaczy, że nie masz wpływu!

• Samorząd uczniowski – to taki „mini samorząd” w szkole. Możesz zgłaszać pomysły, które poprawią życie w waszej społeczności: np. szkolny kiermasz książek, turniej sportowy czy dzień bez plecaka.
• Budżet obywatelski dla młodych – w niektórych miastach są specjalne edycje budżetu tylko dla dzieci i nastolatków. Dzięki nim powstały boiska, stojaki rowerowe, a nawet mural wykonany przez młodzież.
• Wolontariat i promocja projektów – młodzi ludzie mogą pomagać w promocji pomysłów, np. tworząc plakaty, nagrywając filmiki czy rozmawiając z sąsiadami o tym, dlaczego warto zagłosować.

Twoje pomysły mogą zmieniać twoją okolicę tu i teraz – nie musisz czekać, aż będziesz pełnoletni.

Lista zasad – co możesz zrobić

1. Obserwuj swoje otoczenie – zauważaj, czego brakuje w twojej dzielnicy: bezpiecznego przejścia, ławek, stojaków na rowery, zieleni.
2. Porozmawiaj z innymi – zapytaj kolegów, sąsiadów i rodziców, czy mają podobne potrzeby.
3. Zgłoś pomysł do samorządu uczniowskiego – to dobre miejsce, by zacząć od małych projektów w szkole.
4. Śledź informacje o budżecie obywatelskim – sprawdź, kiedy w twoim mieście rusza nabór projektów i głosowanie.
5. Pomóż w promocji projektu – udostępnij informacje w mediach społecznościowych, porozmawiaj z rodziną i znajomymi.
6. Ucz się odpowiedzialności – pamiętaj, że pieniądze z budżetu to wspólne dobro. Projekty powinny służyć wszystkim mieszkańcom, a nie tylko małej grupie.
7. Dbaj o to, co powstanie – jeśli powstał plac zabaw, boisko czy park, staraj się go nie niszczyć i pilnować, by inni też go szanowali.

Twój głos może brzmieć cicho, ale jeśli połączysz go z innymi, stanie się bardzo głośny.
Budżet obywatelski to sposób, w jaki zwykli ludzie – także młodzież – mogą wpływać na to, jak wygląda ich miasto czy wieś.
Współpraca, rozmowa i wspólne działanie pokazują, że demokracja to nie tylko wybory, ale codzienne decyzje, które kształtują naszą przyszłość.

Ćwiczenie aktywizujące – mini debata

Temat debaty:
„W naszym mieście mamy 100 000 zł w budżecie obywatelskim. Na co powinniśmy je przeznaczyć?”

1. Podziel klasę na 3 grupy:
   1. Grupa A – chce przeznaczyć pieniądze na budowę boiska sportowego.
   1. Grupa B – woli nowe ścieżki rowerowe i drzewa w parku.
   1. Grupa C – uważa, że najważniejsze jest centrum kultury dla młodzieży.
2. Każda grupa przygotowuje argumenty, dlaczego ich pomysł jest najlepszy.
3. Na koniec odbywa się głosowanie, a nauczyciel podsumowuje, jak ważne są różne potrzeby mieszkańców i kompromis.