We wrześniu 2022 roku świat biznesu był w szoku.
Yvon Chouinard, założyciel amerykańskiej firmy Patagonia, znanej z produkcji odzieży outdoorowej, ogłosił, że oddaje całą swoją firmę… planecie.
Nie sprzedał jej inwestorom ani nie zostawił dzieciom w spadku.
100% akcji Patagonia zostało przekazanych fundacji, która każdy zysk przeznacza na walkę ze zmianami klimatu i ochronę środowiska.

„Ziemia to nasz jedyny akcjonariusz” – powiedział Chouinard podczas konferencji prasowej.

Patagonia już wcześniej była znana z niecodziennych działań:

• naprawiała stare ubrania klientów za darmo, aby ograniczyć ilość odpadów,
• tworzyła kampanie edukacyjne o ochronie przyrody,
• wspierała lokalne społeczności, organizując akcje sprzątania lasów i parków narodowych.

Ten krok pokazał, że firma może istnieć nie tylko po to, by zarabiać pieniądze, ale też po to, by rozwiązywać globalne problemy.
To przykład prawdziwego biznesu odpowiedzialnego społecznie.

Pojęcia kluczowe

• CSR (Corporate Social Responsibility) – społeczna odpowiedzialność biznesu; strategia, w której firma nie myśli tylko o zysku, ale także o wpływie na ludzi, środowisko i społeczność lokalną.
• Zrównoważony rozwój – rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnych pokoleń, nie niszcząc możliwości przyszłych pokoleń.
• Greenwashing – udawanie działań proekologicznych; firma reklamuje się jako „eko”, ale w rzeczywistości nie wprowadza realnych zmian.
• Świadomy konsument – osoba, która dokonuje wyborów zakupowych w oparciu o wartości, np. sprawdza, czy produkt nie powstał kosztem wyzysku pracowników.

Przykłady z życia

Patagonia (USA) – maksymalny poziom zaangażowania

• 2022: przekazanie całej firmy na cele ochrony środowiska.
• Produkcja ubrań z materiałów z recyklingu.
• Hasło kampanii: „Don’t buy this jacket” – zachęcanie klientów do kupowania mniej i używania rzeczy dłużej.
• Patagonia aktywnie wspiera aktywistów ekologicznych, także prawnie, np. w walce przeciw niszczeniu parków narodowych.

Wniosek: Patagonia pokazuje, że biznes może być narzędziem walki o lepszą przyszłość, a klienci mogą wspierać te działania poprzez świadome zakupy.

Żywiec Zdrój (Polska) – lokalne działania z realnym efektem

W Polsce przykładem odpowiedzialnego biznesu jest Żywiec Zdrój, producent wody butelkowanej.
Firma prowadzi program „Po stronie natury”, w ramach którego:

• posadzono ponad 8 milionów drzew w różnych regionach Polski,
• zorganizowano akcje sprzątania rzek i lasów,
• wprowadzono butelki w 100% nadające się do recyklingu,
• wspierano edukację ekologiczną dzieci i młodzieży.

To pokazuje, że CSR może działać nie tylko na poziomie globalnym, ale również w małych miejscowościach, gdzie mieszkańcy odczuwają realną zmianę.

Greenwashing: kiedy CSR to tylko reklama

Nie każda firma, która mówi o ekologii, naprawdę działa odpowiedzialnie.
Przykład: duże koncerny napojowe reklamujące swoje butelki jako „przyjazne dla środowiska”, podczas gdy w rzeczywistości produkują miliony ton plastiku rocznie, z czego tylko niewielka część jest recyklingowana.
To greenwashing – tworzenie fałszywego wizerunku, który ma przyciągnąć klientów.

Wniosek: Rolą świadomych konsumentów jest sprawdzanie faktów, a nie wierzenie wyłącznie reklamom.

Dlaczego firmy wybierają CSR?

1. Presja społeczna – klienci coraz częściej pytają, skąd pochodzi produkt i w jakich warunkach został wyprodukowany.
2. Prawo i regulacje – Unia Europejska wprowadza przepisy zmuszające firmy do ograniczenia emisji CO2 czy odpowiedzialnego zarządzania odpadami.
3. Długofalowy zysk – firmy, które inwestują w CSR, zyskują lojalnych klientów i stabilną pozycję na rynku.

Skutki dla społeczności lokalnych i świata

• Pozytywne: nowe miejsca pracy w etycznych warunkach, lepsza jakość powietrza i wody, edukacja lokalnych społeczności.
• Negatywne, gdy CSR jest tylko na pokaz: frustracja społeczna, utrata zaufania, marnowanie środków na puste kampanie reklamowe.

Rola młodzieży

Młodzi ludzie mają ogromny wpływ na decyzje firm:

• to oni decydują, co jest modne i jakie marki są popularne,
• przez media społecznościowe mogą nagłaśniać zarówno dobre, jak i złe praktyki firm,
• jako przyszli pracownicy mogą wybierać miejsca pracy, które szanują prawa człowieka.

Jak młodzież może działać w tym obszarze

1. Świadome zakupy – sprawdzaj etykiety, wybieraj produkty z certyfikatami ekologicznymi lub fair trade.
2. Nie daj się nabrać na greenwashing – analizuj reklamy, czytaj raporty niezależnych organizacji.
3. Udział w projektach szkolnych i lokalnych – np. szkolna akcja „Zero waste”, współpraca z lokalnymi firmami.
4. Kampanie w social mediach – nagłaśniaj inicjatywy, które mają realny wpływ na środowisko lub społeczność.
5. Wolontariat – zaangażuj się w działania organizacji ekologicznych lub społecznych.
6. Budżet obywatelski – jeśli w twoim mieście funkcjonuje, głosuj na projekty związane z ekologią czy edukacją.

Biznes nie jest tylko światem dorosłych i wielkich pieniędzy.
To narzędzie zmiany, które może wpływać na twoje życie każdego dnia – od powietrza, którym oddychasz, po to, gdzie spędzasz wolny czas.

Decyzja Yvona Chouinarda i sukces Żywca Zdrój pokazują, że odpowiedzialność jest możliwa.
Ale to od nas – konsumentów i obywateli – zależy, czy będziemy wspierać firmy, które zmieniają świat na lepsze, czy te, które tylko udają, że im zależy.

„Każdy wybór jest głosem” – to hasło, które powinno towarzyszyć wam przy każdej decyzji, także tej zakupowej.

Ćwiczenie aktywizujące – symulacja rady miasta

Temat: Nowa fabryka w waszym mieście.

Scenariusz:

1. Klasa dzieli się na grupy:
   1. przedstawiciele firmy (obiecują miejsca pracy i inwestycje),
   1. mieszkańcy (jedni chcą miejsc pracy, inni obawiają się zanieczyszczeń),
   1. lokalni dziennikarze (zadają trudne pytania),
   1. rada miasta (musi podjąć decyzję).
2. Zadanie:
   1. Każda grupa przygotowuje swoje argumenty.
   1. Rada miasta przeprowadza głosowanie po debacie.

Cel: zrozumienie, jak skomplikowane są decyzje dotyczące biznesu i społeczności.