Wyobraź sobie, że twoja szkoła ma świetlicę, w której spędzasz czas po lekcjach.
Pewnego dnia dowiadujesz się, że świetlica ma zostać zamknięta, bo budynek wymaga remontu, a miasto nie ma pieniędzy na jego naprawę.

Na przerwie w szkole rozmawiacie o tym z kolegami:

– „To bez sensu! Gdzie będziemy teraz grać w ping-ponga?” – denerwuje się Kuba.
– „A moja mama pracuje do późna. Nie mam gdzie czekać, aż mnie odbierze” – dodaje Ola.
– „A może możemy coś zrobić? Widziałem na stronie miasta, że będzie spotkanie z radnymi” – mówi Bartek.

Grupa przyjaciół postanawia pójść na spotkanie i dowiedzieć się, czy można uratować świetlicę.
Tam poznają radnych – osoby, które reprezentują mieszkańców i podejmują decyzje o takich sprawach.

Kluczowe pojęcia

Żeby lepiej zrozumieć, kim jest radny i czym się zajmuje, poznajmy kilka ważnych pojęć:

• Samorząd – to grupa osób, która zarządza określonym obszarem, np. miastem, wsią czy województwem. Samorząd podejmuje decyzje blisko mieszkańców.
• Rada miasta/gminy – to zespół radnych, którzy wspólnie decydują o sprawach lokalnych, np. budżecie, inwestycjach czy bezpieczeństwie.
• Konstytucja – najważniejszy dokument w państwie, coś w rodzaju „księgi zasad”. Określa prawa obywateli i sposób, w jaki działa państwo i samorządy.
• Budżet – plan wydatków i przychodów. Miasto ma swój budżet, podobnie jak rodzina, która planuje, na co wyda pieniądze.
• Wolontariat – dobrowolna, bezpłatna praca na rzecz innych ludzi lub społeczności.

Radny to osoba wybrana przez mieszkańców w wyborach lokalnych.
Jego głównym zadaniem jest reprezentowanie potrzeb ludzi, czyli przekazywanie problemów i pomysłów mieszkańców na spotkaniach rady.
Radni głosują, aby zdecydować, na co przeznaczyć pieniądze miasta i jakie działania powinny być podjęte.

Przykłady z życia

Bezpieczne przejście w Tychach

W Tychach, na Śląsku, rodzice uczniów pewnej szkoły zauważyli, że droga prowadząca do szkoły jest bardzo ruchliwa, a samochody jeżdżą tam z dużą prędkością.
Martwili się o bezpieczeństwo swoich dzieci, więc zgłosili problem do radnych.
Jedna z radnych osobiście odwiedziła to miejsce, zebrała podpisy mieszkańców i przedstawiła sprawę na posiedzeniu Rady Miasta.
Po kilku tygodniach radni zagłosowali za przyznaniem pieniędzy na budowę sygnalizacji świetlnej i przejścia dla pieszych.
Dzięki temu dzieci mogą teraz bezpiecznie chodzić do szkoły.
To pokazuje, że działania radnych mogą mieć bezpośredni wpływ na życie młodzieży.

Park w Nowym Jorku

W jednej z dzielnic Nowego Jorku dzieci nie miały bezpiecznego miejsca do zabawy.
Rodzice i nauczyciele wspólnie napisali petycję do rady miasta.
Radni, po wielu spotkaniach i rozmowach, zdecydowali się przeznaczyć część budżetu na stworzenie nowego parku.
W projekcie uczestniczyli też mieszkańcy, którzy mogli głosować, jak park ma wyglądać – czy ma być więcej boisk, czy może placów zabaw.
Dzięki tej współpracy powstało miejsce, które służy całej społeczności.

Jak temat dotyczy młodzieży

Może myślisz: „Jestem nastolatkiem, co mogę zrobić?”.
Okazuje się, że masz więcej wpływu, niż myślisz!

• Samorząd uczniowski w twojej szkole działa podobnie jak rada miasta – wybieracie przedstawicieli, którzy mówią w waszym imieniu.
  Jeśli chcesz nowych zajęć, sprzętu sportowego czy lepszego planu lekcji – możesz zgłosić to przez samorząd uczniowski.
• Konsultacje społeczne – czasem w mieście odbywają się spotkania, na których mieszkańcy, w tym młodzież, mogą powiedzieć, co jest dla nich ważne.
• Wolontariat – pomagając innym, np. w schronisku dla zwierząt czy podczas akcji charytatywnych, pokazujesz, że zależy ci na swojej społeczności.
• Udział w lokalnych wydarzeniach – festyny, projekty budżetu obywatelskiego, akcje ekologiczne – to świetne miejsca, by zobaczyć, jak działa samorząd i poznać radnych.

Jak możesz działać?

1. Interesuj się sprawami swojej okolicy – zwracaj uwagę na to, co dzieje się wokół ciebie.
2. Pytaj i rozmawiaj – nie bój się zadawać pytań nauczycielom, rodzicom czy radnym.
3. Angażuj się w samorząd uczniowski – to pierwsze doświadczenie w byciu obywatelem.
4. Ucz się pracy w grupie – decyzje najlepiej podejmuje się wspólnie.
5. Szanuj różne opinie – inni mogą mieć odmienne zdanie, a to jest w porządku.
6. Działaj krok po kroku – nawet mała zmiana, jak nowa ławka na boisku, zaczyna się od zgłoszenia pomysłu.
7. Ucz się krytycznego myślenia – sprawdzaj informacje, zanim je powtórzysz lub udostępnisz w Internecie.
8. Znaj swoje prawa – im więcej wiesz o swoich prawach, tym lepiej możesz ich bronić.

Bycie obywatelem to nie tylko prawo do głosowania w przyszłości.
To codzienne małe decyzje, które pokazują, że dbasz o swoje otoczenie.
Radni podejmują ważne decyzje, ale to mieszkańcy – w tym młodzież – dają im pomysły i pokazują, co jest naprawdę potrzebne.
Twoje działania, nawet te najmniejsze, mogą być początkiem dużej zmiany.
Może pewnego dnia to ty zostaniesz radnym lub liderem, który poprawi życie swojej społeczności!